Fan Piwa: Tyskie Browary Ksiazece

Browar historyczny

Historia Tyskich Browarów Książęcych to historia uporu, konsekwencji i ciężkiej pracy. Dzisiejsza pozycja lidera na rynku, znakomita jakość piwa Tyskie oraz wielkość produkcji, stawiającą markę na czołowym miejscu, to owoce znakomitej tradycji i doświadczeń.

Rok 1629 był znamienitym w historii polskiego piwowarstwa. Dla Górnego Śląska i Ziemi Pszczyńskiej był to rok szczególnie wyjątkowy – w Tychach powstał browar, który przetrwał historyczne zawieruchy i dotrwał we wspaniałej kondycji do dni dzisiejszych. Żaden inny browar w Polsce nie może się poszczycić tak bogatą historią. To właśnie na gruncie tradycji kształtowały się wszystkie wartości, które – właściwie pielęgnowane – przynosiły i nadal przynoszą obfite plony. Jakość, niezawodność, pragmatyzm, wiarygodność… z pokolenia na pokolenie tyscy browarnicy przekazywali swoją wiedzę i pogłębiali ją, doskonaląc receptury i wprowadzając nowe technologie. Nie brakowało jednak w historii Browaru Książęcego momentów dramatycznych, np. w 1778 roku cały folwark tyski, piwnice oraz browar spłonęły. Rok później powstały jednak nowe, już murowane zabudowania. W 1824 roku poczyniono zmiany w zakresie zarządzania browarem – dotychczasowy pisarz stał się zarządcą, a nad nim ustanowiono dodatkowo kontrolera. Zaczęto też inwestować w produkcję piwa, ale przede wszystkim położono nacisk na jego jakość. W tym samym roku pojawiło się po raz pierwszy na rynku piwo w butelkach.

W 1829 zmodernizowano słodownię. Zbudowano sufit gipsowy, który zapobiegał ulatnianiu się ciepła. Wzniesiono także piec kanałowy, co umożliwiało wyrób słodu nawet przy największych mrozach.

Książę Pan Nowoczesny

Prawdziwie dynamiczny rozwój przedsiębiorstwa rozpoczął się w 1861 roku, kiedy to – decyzją księcia pszczyńskiego, Jana Henryka XI – postanowiono wybudować nowy browar. Kompleks obejmować miał warzelnię, chłodnię, słodownię, pęczniarnię, młyn, suszarnię i lodownię. Zakupiono też maszynę parową o mocy 16 KM. W roku 1866 dyrektorem browaru został mistrz Julius Muller. Pod jego zarządami produkcja osiągnęła rekordowy poziom 100 000 hektolitrów, co stawiało Tyskie przedsiębiorstwo w rzędzie największych europejskich browarów. Tak znakomite wyniki były możliwe między innymi dzięki stałym nakładom inwestycyjnym. W 1890 roku wprowadzono kolejną, prawdziwie rewolucyjną zmianę – browar został oświetlony światłem elektrycznym. Trwały pracę nad powiększeniem słodowni. W końcu, zamiast 500 ton jęczmienia, mogła go ona pomieścić 4 razy więcej.

W 1893 roku nastąpił kolejny przełom – rozwiązanie komunikacyjne, które w znaczący sposób przyczyniło się do zwielokrotnienia produkcji. Browar otrzymał połączenie z dworcem kolejowym w Tychach. Konie, które ciągnęły wagony zastąpił wkrótce parowóz. Zapotrzebowanie na piwo Tyskie rosło z roku na rok. Niebawem stało się tak ogromne, iż Browar Książęcy, mimo postępujących inwestycji, miał poważne trudności z jego zaspokojeniem. Brakowało beczek, zaczęły się problemy z dostarczaniem wystarczającej ilości lodu niezbędnego w przechowalniach; wreszcie – zaczęło brakować terenu. Wszystkie te trudności stopniowo jednak pokonywano, dzięki wzorowej pracy zarządców browaru. A jednak na horyzoncie pojawił się dość nieoczekiwany kolejny problem – konkurencja. Dosłownie tuż za miedzą, za dworcem kolejowym w Tychach wyrósł nowy browar – Obywatelski. Pierwsza rekcją Browaru Książęcego było zawarcie i podpisanie konwencji w sprawie jednolitych cen piwa. Potem przyszedł czas na wykonanie drugiego ruchu. W archiwach odnaleźć można dość enigmatyczną notkę, iż przeprowadzono „właściwą kompanię informacyjną”, czyli postawiono na reklamę. Uzmysłowiła ona konsumentom, że - co prawda - w Tychach znajdują się dwa browary, jednak niewątpliwie lepsze piwo produkowane jest w Browarze Książęcym.W 1914 roku produkcja piwa osiągnęła poziom 261 608 hektolitrów, który jednak w latach następnych z powodu wojny uległ obniżeniu. Mimo trwających działań wojennych, w 1916 roku rozpoczęto budowę czwartej warzelni, jednak jej uruchomienie nastąpiło dopiero w 1922 roku. Zainstalowane urządzenia były nowoczesne, a wystrój wnętrza nie miał równego sobie.

Tyskie – z ziemi śląskiej do Polski

W roku 1918 roku, poprzez wykup akcji Tyski Browar Książęcy przejął kontrolę nad Browarem Obywatelskim. Odtąd obie firmy działały pod jednym kierownictwem i – nie konkurując ze sobą – mogły dalej się rozwijać. Przyszło im jednak działać w nowej rzeczywistości. Po zakończeniu I wojny światowej ziemia pszczyńska znalazła się w granicach państwa polskiego. Dla piwa Tyskiego oznaczało to zdobywanie nowych rynków zbytu, a że te były chłonne, dalej inwestowano w rozwój browarów. W 1920 roku wybudowano garaż dla samochodów ciężarowych, powiększyła się ponadto liczba wagonów kolejowych stosowanych do ekspedycji piwa na dalsze odległości. Niegospodarność księcia pszczyńskiego, Jana Henryka XV, spowodowała, że wszystkie należące do niego przedsiębiorstwa, w tym także browar w Tychach, przeszły pod zarząd komisaryczny Skarbu Państwa, który trwał do 1 lutego 1939 roku. Później utworzona została spółka akcyjna „Książęce Browary”, która obejmowała trzy browary: Książęcy i Obywatelski w Tychach oraz browar w Siemianowicach.

Spółka nie działała długo, bowiem zaraz po wybuchu II wojny światowej nad browarami ustanowiono komisarycznie powiernictwo Rzeszy Niemieckiej. Browar Książęcy nazywał się odtąd „Fürstliche Brauerei A.G. in Tichau”, Obywatelski zaś „Bürgeliche Brauerei”. W okresie okupacji Tyskie Browary Książęce produkowały piwo dla niemieckiego wojska.

Załamanie prosperity w trakcie pierwszej wojny, kłopoty prawne w drugiej połowie lat 30. i niegospodarność okupanta podczas drugiej wojny były ciężką próbą dla przedwojennej chluby browarnictwa polskiego. Polscy piwowarzy stanęli przed trudnym zadaniem odbudowy nadwerężonego prestiżu Browarów Książęcych. Po wyzwoleniu w styczniu 1945 roku, zakłady przejęte zostały przez pracowników. Mienie zabezpieczono, uporządkowano teren i po dokonaniu niezbędnych prac remontowych, 6 marca 1945 roku, wznowiono produkcję. Od 1 lutego tego roku browary już były znacjonalizowane i jako Państwowe Browary Tyskie w Tychach podlegały Zjednoczeniu Przemysłu Fermentacyjnego w Zabrzu.
Produkcja piwa w pierwszym roku po wyzwoleniu wyniosła tylko 78 105 hektolitrów, co wynikało głównie z braku surowca. Z powodu trudności zaopatrzeniowych nie uruchomiono produkcji w Browarze Obywatelskim i w Siemianowicach. Musiało minąć kilka lat, zanim zakład ruszył znów pełną parą, by dostarczać złotego napoju spragnionym piwoszom.

Po niezbędnych porządkach i remontach, w marcu 1945 roku, rozpoczęto warzenie jedynie w Browarze Książęcym, a poziom produkcji osiągnął w 1948 roku skromne 150 tys. hl. W latach 50. przeprowadzono kapitalny remont urządzeń chłodniczych i zbiornika. Zaczęto również stosować nowe technologie, przez co skrócono czas słodowania jęczmienia. Do roku 1960 w Browarze Książęcym unowocześniono drugi oddział fermentowni, rozpoczęto także budowę nowej butelkowni o zdolności rozlewczej 150 tys. hl rocznie. W latach 70. rozwój tyskich browarów trwał nadal. W 1970 roku zamontowano druga linię rozlewniczą do butelek firmy Stork. Trzy lata później, w miejsce pierwszej, pojawiła się wydajniejsza linia Seitz. W 1973 oba tyskie browary wyprodukowały po raz pierwszy ponad 1 milion hektolitrów piwa. Dzięki coraz lepszej jakości piwa część produkcji trafiła za granicę. Ten okres – stopniowego, acz sukcesywnego – wzrostu trwał do końca lat 80.

Idzie nowe

Zmiany polityczo-gospodarcze w Polsce na przełomie lat 80. i 90. stworzyły nowe możliwości, na każdym polu działalności browaru. Ostatnie 17 lat to czas największych zmian w sposobie produkcji piwa i modernizacji browaru, które zaowocowały bezprecedensowymi sukcesami na najważniejszych międzynarodowych konkursach piwnych i eksportową ekspansją Tyskiego… ale to już zupełnie inna historia.

Rok 1929. Uroczystość 300-lecia Browaru.

Widok na Browar Książęcy. Lata 30. XX wieku.

Jan Henryk XI

Wycieczka do Browaru. Okres międzywojenny.

Browar nowoczesny

Zmiany w Polsce na przełomie lat 80. i 90. stworzyły nowe możliwości na każdym polu działalności browaru. Ostatnie 17 lat to czas największych zmian w sposobie organizacji produkcji piwa i modernizacji browaru, które zaowocowały bezprecedensowymi sukcesami na najważniejszych międzynarodowych konkursach piwnych oraz eksportową ekspansją Tyskiego.

Na początku 1991 roku zapadła decyzja o prywatyzacji – państwowych od 1945 roku – Browarów Tyskich. W jej efekcie 24 marca 1992 roku powstały Browary Tyskie Górny Śląsk SA. Ich strukturę określał „Regulamin organizacyjny spółki” wyodrębniający trzy podstawowe jednostki produkcyjne: Browar Książęcy, Browar Obywatelski i Wytwórnię Napojów. Taki stan rzeczy trwał do 1997 roku, gdy władze spółki postanowiły skoncentrować się na produkcji piwa w Browarach Książęcych. Rok później zamknięto Wytwórnię Napojów i Browar Obywatelski. Najważniejsze zmiany miały jednak dopiero nadejść...
W 1999 roku nastąpiło połączenie Browarów Tyskich Górny Śląsk SA z Lech Browary Wielkopolski SA, w wyniku czego powstała Kompania Piwowarska SA z siedzibą w Poznaniu; cztery lata później dołączył do nich Browar Dojlidy w Białymstoku i swą działalność rozpoczął największy producent piwa w Polsce.

Nowocześnie i światowo

Zamiany w strukturze własnościowej browaru w Tychach pociągnęły za sobą jego gwałtowną modernizację. Do najważniejszych wydarzeń tego okresu zaliczyć należy otwarcie 1 lipca 1992 roku nowej warzelni, tzw. czeskiej, wyposażonej w automatyczne sterowanie. Jej uruchomienie pozwoliło na zwiększenie produkcji do 1 100 000 hektolitrów piwa na rok. W tym samym roku oddano do użytku pierwszą półautomatyczną linię do rozlewu piwa do beczek typu keg. Nowe beczki szybko wyparły z rynku powszechnie używane wówczas beczki aluminiowe oraz zrewolucjonizowały sprzedaż piwa w gastronomii.

Kolejnym ważnym krokiem, mającym na celu poprawę higieny produkcji i jakości piwa było wprowadzenie technologii tankofermentorów. Dzięki nim można było również skrócić czas produkcji, a co za tym idzie zwiększyć produkcję piwa. Pierwszych 8 tankofermentorów o pojemności 2500 hektolitrów każdy, sterowanych komputerowo, oddano do eksploatacji w sierpniu 1994 roku. Trzy lata później było już ich 46, a ich monumentalne sylwetki stały się charakterystycznym elementem panoramy browaru. Dziś, w dwóch oddziałach fermentacji, pracuje ich 78!

Naturalną konsekwencją modernizacji całego browaru była budowa nowej warzelni, którą zlecono niemieckiej firmie „Huppmann”. Uruchomiono ją w czerwcu 1997 roku. Dwa miesiące później rozpoczęto największą inwestycję w historii browaru w Tychach – budowę nowoczesnej rozlewni i Centrum Dystrybucji. W ciągu roku powstały obiekty o powierzchni 17 tys. metrów kwadratowych, a oficjalne otwarcie nastąpiło 25 czerwca 1998 roku. Wcześniej, bo w 1996 roku na rynek trafiło pierwsze Tyskie w puszce. Popularność tego opakowania spowodowała, że już w 1999 roku browary uruchomiły pierwszą linię do rozlewu piwa w puszcze o wydajności 50 tys. półlitrowych puszek w ciągu godziny, a rok później koniecznością stało się otwarcie kolejnej, tym razem o wydajności 60 tys. półlitrowych puszek na godzinę.

Dzięki tym zmianom Tyskie z roku na rok podnosiło swój udział w rynku, stając się niekwestionowanym liderem branży piwnej w Polsce. Spowodowało to kolejny etap rozbudowy i modernizacji browaru, w tym budowę kolejnej warzelni (w 2001 roku) nazwanej „Huppmann II””.We wrześniu 2002 roku Tyskie Browary Książęce, jako pierwsze na świecie, uzyskały licencję na produkcję legendarnego czeskiego pilznera – piwa „Pilsner Urquell”. W związku z tym tyska warzelnia wzbogaciła się o „kadzio-kocioł” zacierny z miedzianym dnem, ogrzewany palnikami gazowymi, taki sam jak w browarze pilzneńskim.

W trosce o historię i przyrodę

W Tychach dba się nie tylko o jakość piwa. Równie istotna dla Browaru, szczególnie przy tak dużej skali produkcji, stała się sprawa ochrony środowiska. Dlatego w 2003 roku uruchomiono nowoczesną podoczyszczalnię ścieków, a zakład w Tychach, tak jak cała Kompania Piwowarska, otrzymał certyfikat ISO 14001 potwierdzający zgodność systemów zarządzania środowiskowego z najwyższymi międzynarodowymi standardami.

Równolegle z modernizacją browaru, od 2000 roku, trwa rekonstrukcja i renowacja starej zabudowy Browaru Książęcego. Jego „perłą w koronie” jest warzelnia nr 3 (dawniej nr 4) wybudowana w latach 1916-1922 z oryginalnym wyposażeniem technologicznym i ścianami ozdobionymi majolikowymi kaflami. Oprócz niej dawny blask odzyskało m.in. biuro dyrektora browaru w tzw. willi Müllera.

Przeprowadzone w ostatnich latach ogromne inwestycje pozwoliły przekształcić Tyskie Browary Książęce w jeden z najnowocześniejszych browarów w Europie, w którym umiejętnie połączono historię zakładów z ich nowoczesną funkcjonalnością. Tego, jak trafne były to inwestycje, dowodzą medale zdobywane przez Tyskie na najważniejszych piwnych konkursach świata oraz jego rekordowy eksport. Wystarczy przypomnieć, że w 2006 roku Tyskie przekroczyło magiczną liczbą 100 000 hektolitrów, co daje w przybliżeniu 20 000 000 piw sprzedanych w całej Europie!